در لباس‌های ما انواع مختلفی از مواد طبیعی و مصنوعی به کار می‌رود: پنبه، اسپندکس، پشم، نایلون، کشمیر، نئوپرن، کتان، اکریلیک، ابریشم و موارد دیگر. اما بهترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مختلف کدامیک از اینهاست؟ به طور خلاصه، الیاف طبیعی معمولاً برنده می‌شوند. در این مقاله، بهترین پارچه‌ها، ویژگی‌های خوب آن‌ها و نکاتی برای خرید را بررسی می‌کنیم.
الیاف طبیعی در برابر مواد مصنوعی
ابتدا درباره ویژگی‌های الیاف طبیعی و مصنوعی صحبت می‌کنیم. مواد مصنوعی مانند پلی‌استر، اکریلیک، نایلون و موادی که با الیاف مصنوعی ترکیب شده‌اند، قابلیت تنفس ندارند و رطوبت را از بدن دفع نمی‌کنند. همچنین، الیاف مصنوعی و نیمه‌مصنوعی با مقادیر بیشتری از مواد شیمیایی مضر تولید می‌شوند.
الیاف طبیعی اغلب از نظر کیفیت، دوام و ویژگی‌های تنظیم دما برتر از الیاف مصنوعی هستند. اما یکی از مزایای اصلی برخی از الیاف مصنوعی و نیمه‌مصنوعی، بهبود در تناسب لباس است. مواد مصنوعی می‌توانند کشش و حالت افتادن پارچه را بهبود ببخشند و در نتیجه به تناسب بهتر روی فرم‌های منحنی کمک کنند. در این مقاله می‌آموزیم که چگونه بهترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مختلف را انتخاب کنیم.
پارچه نخ پنبه
نخ پنبه رایج‌ترین پارچه طبیعی در صنعت پوشاک امروزی است یکی از بهترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مختلف. این پارچه قابلیت تنفس دارد و می‌تواند به شکل بافت‌های متنوع و ضخامت‌های مختلف تولید شود. پنبه می‌تواند نرم یا سفت باشد، که آن را به گزینه‌ای مناسب برای انواع فرم‌های بدن تبدیل می‌کند. مدل‌های سفت‌تر مانند جین ۱۰۰٪ پنبه، شلوار کتان یا پیراهن سفید رسمی، برای اندام‌های زاویه‌دار مناسب‌تر هستند، در حالی که مدل‌های نرم‌تر اندام‌های منحنی را بهتر جلوه می‌دهند.
پارچه‌ی گاز پنبه‌ای (cotton gauze) به زیبایی روی منحنی‌های بدن قرار می‌گیرد، در حالی که ترکیب ۹۵-۹۸٪ پنبه با ۲-۵٪ الاستین یا اسپندکس شکل بدن را دربر می‌گیرد و در عین حال راحت و بادوام باقی می‌ماند. ترکیب پنبه و ابریشم نیز گزینهی خوبی برای کسانی است که به دنبال پارچه‌ای با بافت نرم‌تر هستند.
اگرچه پنبه برای تولید ژاکت‌ها و لباس‌های بافتنی نیز استفاده می‌شود، اما در هوای سرد برای مدت طولانی بدن را گرم نگه نمی‌دارد. پنبه بسیار قابل تنفس است و حتی در صورت داشتن بافت ضخیم، نمی‌تواند گرما را به طور مؤثر حفظ کند. بنابراین، پنبه بیشتر برای لباس‌های تابستانی یا لایه‌های سبک در ماه‌های سرد مناسب است.
انواع مختلفی از پنبه وجود دارد که می‌توان از میان آن‌ها انتخاب کرد. بهترین گزینه‌ها شامل پنبه پیما، پنبه ارگانیک و پنبه بازیافتی هستند. متأسفانه، تولید پنبه می‌تواند اثرات زیست‌محیطی قابل توجهی داشته باشد. طبق گزارش «صندوق جهانی طبیعت» (World Wildlife Fund)، بیش از ۵۰۰۰ گالن آب برای پرورش پنبه‌ای که تنها برای تولید یک تی‌شرت و یک شلوار جین کافی باشد، مصرف می‌شود. همچنین، مزارع پنبه نیاز به مقادیر زیادی آفت‌کش دارند. انتخاب پنبه‌ی ارگانیک یا بازیافتی می‌تواند به کاهش اثرات زیست‌محیطی این پارچه کمک کند.
پنبه طبیعی، نرم، بادوام، قابل تنفس، قابل شست‌وشو با ماشین لباسشویی، مقرون‌به‌صرفه، زیست‌تخریب‌پذیر (قابل تجزیه در طبیعت)، و بازیافت‌پذیر است. با این حال، نمی‌تواند در زمستان گرمای کافی فراهم کند، به اندازه برخی دیگر از پارچه‌های طبیعی سازگار با محیط‌زیست نیست، چروک می‌شود و احتمال رنگ‌دهی در شست‌وشو دارد. گزینه‌های پیشنهادی من برای پنبه شامل پنبه پیما، پنبه ارگانیک و پنبه بازیافتی هستند.
پنبه پیما (Pima cotton) یکی از مرغوب‌ترین انواع پنبه است که به دلیل داشتن الیاف بلند و فوق‌العاده نرم، کیفیت بالایی دارد. بیشتر انواع پنبه دارای الیاف کوتاه‌تر هستند، اما پنبه پیما جزو گروه پنبه‌های الیاف بلند فوق‌العاده (Extra-Long Staple – ELS) قرار می‌گیرد، به این معنی که الیاف آن بیشتر از ۳۴ میلی‌متر طول دارند.
این ویژگی باعث می‌شود که پارچه‌ی حاصل از این پنبه نرم‌تر، لطیف‌تر و مقاوم‌تر در برابر ساییدگی باشد. همچنین، پارچه‌های تولید‌شده از پنبه پیما کمتر دچار گوله‌شدن (pilling) می‌شوند، که آن را به گزینه‌ای عالی برای لباس‌های باکیفیت و بادوام تبدیل می‌کند.
پارچه کتان
کتان یک پارچه‌ی طبیعی و قابل تنفس است که در برابر اشعه‌ی ماوراء بنفش مقاوم بوده و آن را به بهترین گزینه برای فصل تابستان تبدیل می‌کند و می‌تواند یکی از بهترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مختلف باشد.
یکی از ایرادات اصلی کتان این است که به‌راحتی چروک می‌شود. اما برای بسیاری از افراد، چروک‌های آن بخشی از سبک و زیبایی لباس‌های کتانی محسوب می‌شود. اگر چروک‌ها برای شما مشکل‌ساز هستند، می‌توانید به سراغ ترکیبات کتانی بروید که با پنبه، ابریشم یا پشم مخلوط شده‌اند.
مانند پنبه، کتان می‌تواند بسته به نوع بافت پارچه، سفت یا نرم باشد. پارچه‌های knit یا بافتنی انعطاف‌پذیر و نرم هستند، در حالی که کتانی با بافت‌های محکم‌تر معمولاً ساختاری سخت‌تر دارد. ترکیب کتان با ابریشم یا ریون، پارچه‌هایی نرم‌تر و با قابلیت چروک‌شدن کمتر نسبت به کتان ۱۰۰٪ ایجاد می‌کند.
کتان همچنین یک پارچه‌ی نسبتاً پایدار از نظر محیط‌زیستی است. این گیاه می‌تواند بدون نیاز به آفت‌کش‌ها رشد کند و آب کمتری نسبت به پنبه مصرف می‌کند، که آن را به گزینه‌ای دوستدار محیط‌زیست برای لباس‌های تابستانی تبدیل می‌کند.
کتان طبیعی، بادوام، قابل تنفس، مقاوم در برابر اشعه‌ی ماوراء بنفش، زیست‌تخریب‌پذیر(قابل تجزیه در طبیعت)، بازیافت‌پذیر، سازگار با محیط‌زیست و دارای خاصیت خنک‌کنندگی است. با این حال، چروک می‌شود. گزینه‌های پیشنهادی ما شامل کتان خالص، ترکیب کتان با پنبه یا ابریشم، و پارچه‌های کتان سبک و بافتنی هستند.
پارچه ابریشم
ابریشم یکی از لوکس‌ترین پارچه‌های طبیعی به شمار می‌آید، اما آیا می‌دانستید که این پارچه بسیار کاربردی نیز هست؟ ابریشم به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند، به طوری که در تابستان شما را خنک نگه می‌دارد و در زمستان گرما را حفظ می‌کند. همچنین، ابریشم قوی‌ترین الیاف طبیعی محسوب می‌شود و با وجود ظاهر ظریف خود، دوام قابل توجهی دارد.
ابریشم همچنین به‌خوبی روی بدن قرار می‌گیرد و برای انواع فرم‌های بدنی مناسب است، اگرچه در لباس‌های بسیار تنگ چندان جلوه‌ی مطلوبی ندارد. بهتر است مدل‌های روان و آزاد را انتخاب کنید تا ابریشم به زیبایی روی فرم‌های بدن بیفتد.
مراقبت از ابریشم باعث می‌شود که برای استفاده‌ی روزمره کمی کم‌کاربردتر باشد. بیشتر لباس‌های ابریشمی را نمی‌توان با ماشین لباسشویی شست و باید آن‌ها را با دست شستشو داد یا به خشکشویی سپرد (البته بعضی از برندها برخی از لباس‌های ابریشمی قابل شستشو با ماشین را معرفی کرده اند). پیشنهاد می‌کنم تا جای ممکن لباس‌های ابریشمی را بین دفعات شستشو چند بار بپوشید.
هر ۱-۲ بار استفاده آن را بخار دهید و در صورت نیاز خشکشویی کنید. بین دفعات خشکشویی، می‌توانید لباس را با دست بشویید یا از کیسه‌ی مخصوص لباس‌های ظریف در ماشین لباسشویی با تنظیمات ملایم استفاده کنید، اما آن را در خشک‌کن نیندازید. بعد از شستشو، لباس را آویزان کنید و قبل از خشک شدن آن را بخار دهید تا از ایجاد چروک‌های سرسخت جلوگیری شود.
ابریشم طبیعی، بادوام، زیبا، شیک و رسمی، زیست‌تخریب‌پذیر و تنظیم‌کننده‌ی دمای بدن است. با این حال، ممکن است هزینه‌ی بالایی داشته باشد، برای برخی افراد بیش از حد رسمی به نظر برسد، به مراقبت خاص نیاز داشته باشد و همیشه گزینهی مناسبی محسوب نشود.
گزینه‌های پارچه ابریشم شامل ابریشم خالص،peace silk یا ابریشم صلح (نوعی از ابریشم که بدون آسیب رساندن یا کشتن کرم‌های ابریشم تولید می‌شود) و ترکیب پنبه با ابریشم است.
پارچه پشمی
پشم یکی از الیاف طبیعی است که در انواع مختلفی یافت می‌شود، از جمله پشم گوسفند، پشم آلپاکا، پشم مرینو، پشم آنگورا، کشمیر، موهیر و ترکیبات پشم/الیاف مصنوعی. مشابه ابریشم، پشم قابلیت تنظیم دمای بدن را دارد؛ یعنی در هوای سرد بدن را گرم نگه می‌دارد و در هوای گرم کمک می‌کند تا بدن خنک بماند.
پشم یکی از گرم‌ترین پارچه‌ها محسوب می‌شود که در میان انواع آن، مرینو، آلپاکا و کشمیر گرم‌ترین گزینه‌ها هستند. پشم مرینو و کشمیر همچنین از نرم‌ترین انواع پشم هستند، و پشم مرینو مقاومت بیشتری در برابر گلوله‌شدن (پیلینگ) دارد. آلپاکا نیز سازگارترین نوع پشم با محیط‌زیست است، زیرا این حیوان تأثیر کمی بر زمین دارد، با ملایمت چرا می‌کند و به آب و منابع کمتری نسبت به دیگر حیوانات نیاز دارد.
هنگام خرید لباس‌های پشمی دقت کنید. اگر پارچه زبر یا خارش‌آور است، یا نشانه‌هایی از گلوله‌شدن یا نخ‌های شل دارد، آن را مرجوع کنید. تقریباً هر پلیور پشمی در طول زمان دچار گلوله‌شدن می‌شود، اما پارچه‌های پشمی با الیاف بلندتر کیفیت بالاتری دارند و کمتر گلوله می‌شوند. به‌طور کلی، قیمت و کیفیت در محصولات پشمی ارتباط نزدیکی با هم دارند، اما گاهی اوقات لباس‌های گران‌قیمت از پشم بی‌کیفیت ساخته شده‌اند. هنگام خرید آنلاین، حتماً نظرات کاربران را بررسی کنید یا به سراغ برندهای معتبر بروید.
گاهی پشم با الیاف مصنوعی ترکیب می‌شود تا پارچه نرم‌تر شود، اما در بسیاری از موارد، این ترکیبات فقط برای کاهش هزینه و متأسفانه کاهش کیفیت انجام می‌شوند. لباس‌های ساخته‌شده از ترکیب پشم و الیاف مصنوعی به اندازه‌ی پشم خالص گرم نیستند. اگر مطمئن نیستید از کجا شروع کنید، پیشنهاد می‌کنم به سراغ پشم مرینو یا کشمیر خالص بروید.
پشم طبیعی، مقاوم در برابر چروک، ضد آتش، بازیافت‌پذیر و در زمستان بسیار گرم است، در حالی که دمای بدن را در شرایط مختلف تنظیم می‌کند. با این حال، ممکن است باعث خارش شود، گلوله شود، به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و برخی از انواع آن سازگاری بیشتری با محیط‌زیست داشته باشند. انواع پارچه‌های پشمی شامل پشم مرینو، کشمیر، آلپاکا و پشم بازیافتی هستند.
الیاف لیوسل و تنسیل (Lyocell & Tencel)
اگرچه نام لیوسل ممکن است چندان آشنا نباشد، اما این پارچه‌ی نیمه‌مصنوعی شباهت زیادی به پنبه دارد. لیوسل نسبتاً سازگار با محیط‌زیست است؛ این پارچه از درختان اوکالیپتوس تولید می‌شود که به آب و زمین کمتری برای رشد نیاز دارند.
در فرآیند تولید لیوسل از مواد شیمیایی غیرسمی استفاده می‌شود که قابلیت بازیافت دارند و در تولیدات بعدی مجدداً مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، لیوسل زیست‌تخریب‌پذیر و بازیافت‌پذیر است، که آن را به پایدارترین و دوستدار محیط‌زیست‌ترین پارچه‌ی نیمه‌مصنوعی تبدیل می‌کند.
لیوسل قابلیت شستشو با ماشین لباسشویی و مقاومت در برابر آب‌رفتگی را دارد، اما توصیه می‌شود آن را در دمای خنک بشویید و برای خشک کردن، آویزان کرده یا به‌صورت مسطح پهن کنید. اگرچه لیوسل در برابر چروک مقاوم است، ممکن است گاهی چروک‌هایی روی آن ایجاد شود. برای جلوگیری از سوختن پارچه، از اتو با حرارت ملایم یا بخار استفاده کنید.
لیوسل و تنسل بادوام، قابل تنفس، نرم، ابریشمی، مقاوم در برابر الکتریسیته ساکن، زیست‌تخریب‌پذیر، بازیافت‌پذیر و در مقایسه با سایر پارچه‌های مصنوعی، دوستدار محیط‌زیست هستند. با این حال، این پارچه نیمه‌مصنوعی است، ممکن است به مراقبت خاص نیاز داشته باشد، و ویژگی تنظیم دمای بدن را ندارد. سایر مشتقات لیوسل شامل لیوسل یا تنسل خالص، ترکیب پنبه/لیوسل و ترکیب کتان/لیوسل هستند.
ویسکوز و ریون
ویسکوز و ریون دو نام برای یک نوع پارچه هستند. ویسکوز از چوب درختان اوکالیپتوس، کاج یا بامبو ساخته می‌شود، اما به دلیل استفاده از مواد شیمیایی در فرآیند تولید، یک پارچه‌ی نیمه‌مصنوعی محسوب می‌شود. بافت ویسکوز چیزی میان پنبه و ابریشم است، نرم، کمی براق، و مقاوم‌تر در برابر چروک نسبت به پنبه. با این حال، الیاف ویسکوز کوتاه‌تر از الیاف پنبه هستند، که باعث می‌شود این پارچه دوام کمتری نسبت به بیشتر پارچه‌های پنبه‌ای داشته باشد.
ریون ممکن است از نظر نگهداری کمی دشوارتر از پنبه باشد. اگرچه نسبت به پنبه‌ی سفت، مقاوم‌تر در برابر چروک است، اما ریون همچنان می‌تواند چروک شود و امکان اتوکشی ندارد. برای جلوگیری از آسیب به پارچه، لباس‌های ریونی خود را با بخار صاف کنید.
ریون نرم، مقاوم در برابر چروک، ضد الکتریسیته ساکن و مقرون‌به‌صرفه است. با این حال، نیمه‌مصنوعی است، آب می‌رود، از نظر دوام ضعیف‌تر از پنبه است و نسبت به لیوسل و تنسل کمتر با محیط زیست سازگار است. گزینه‌های پیشنهادی ما شامل ویسکوز یا ریون خالص، ترکیب ابریشم/ریون و ترکیب پنبه/ریون هستند.
پارچه چرمی
چرم با کیفیت بالا، بسیار بادوام است و حتی ممکن است با گذشت زمان بهتر شود. در بیشتر موارد، از لباس‌هایی که از “چرم طبیعی” ساخته شده‌اند، اجتناب کنید. چرم طبیعی پایین‌ترین کیفیت چرمی است که می‌توان تولید کرد. اگر امکان دارد، به دنبال چرم تاپ گرین یا چرم فول گرین باشید.
خرید چرم هم گزینه خوبی است زیرا ویژگی عالی چرم این است که می‌تواند با گذشت زمان بهتر شود، که آن را به یک انتخاب فوق‌العاده برای خرید دست‌دوم تبدیل می‌کند. خرید قطعات چرمی با کیفیت بالاتر نیز عمر بیشتری در کمد لباس شما خواهد داشت، که به کاهش تأثیرات محیطی آن کمک می‌کند.
چرم طبیعی، بادوام و قابل بهبود با گذر زمان است، اما چالش‌های محیطی و اخلاقی خاص خود را دارد. سایر مشتقات چرم شامل چرم تاپ گرین، چرم فول گرین یا چرم دست‌دوم هستند.
در پایان با توجه به مشخصات هر یک از پارچه‌ها و با توجه به کاربرد و نوع لباس می‌توانیم بهترین و متناسب‌ترین پارچه را بیابیم. انتخاب پارچه مناسب تأثیر زیادی بر کیفیت، راحتی و دوام لباس دارد. هر پارچه ویژگی‌های خاص خود را دارد و بسته به نوع لباس، فصل و کاربری آن باید انتخاب شود.
با شناخت بهتر انواع پارچه‌ها، می‌توان لباسی با دوخت حرفه‌ای و ظاهر جذاب تهیه کرد که نه‌تنها شیک به نظر برسد، بلکه حس خوبی نیز به فرد بدهد. پس قبل از خرید و دوخت، جنس و ویژگی‌های پارچه را بررسی کنید تا انتخابی هوشمندانه داشته باشید!
در دوره‌های آموزش خیاطی آموزشگاه خیاطی بکسا (آکادمی مظفر) به هنرجویان آموزش داده می‌شود که چگونه بهترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مختلف را با توجه به نوع لباس، کاربرد آن و فرم اندام انتخاب کنند. همچنین اینکه کدام طرح و رنگ پارچه برای کدام لباس مناسب است.
